Eduki sorkuntza, euskal komunitate digitala, tutorialak eta gehiago
Bertsolari txapelketen inguruko jolasa planteatzen duen Txappela aplikazioa sortu dute, eta bideo honetan funtzionamendua azaltzen saiatu naiz, ea gustatzen zaizuen:
Eguneraketen berri izateko weba, twitter eta telegram kontua dituzte.
Parte hartzen baduzue hemen doaz bertso eskola batzuk:
Euskal Twitterrekoa: txioherria deitzen da, pasahitza: ilgoropil
Euskal Twitchekoa: 3000twitz deitzen da, pasahitza: #euskara
Ea ba bertan ikusten garen!
Momentuz gazteleraz egin dudan bideo bakarra da, intentzionalitate argi batekin nabarmena denez. Eudkaldunoi sortzen zaizkigun arazoak beste komunitateekin partekatzea zen asmoa. Eztabaida beste esparruetara eraman, eta aurreko postetan komentatu ditudan eskaerei jende gehiagok babesa ematea. Hemen duzue ikusi nahi baduzue:
Gaurkoan beste pantaila batez, edo behintzat beste eduki batez hitz egingo dizuet. Post honetan euskarazko film zein telesailak ikusteko aukerez arituko natzaizue.
Azken urteotan oso nabarmena izan da telebista konbentzionalaren nagusitasun osotik beste formatuetara eman den irekiera. Bai lehendabizi Youtube eta gero Twitchera, baina baita Netflix, HBO edo Filmin bezalako plataformetara batzuk aipatzearren.
Mundu mailan gertatu den zerbait da, baina nola eragin du horrek euskal herrian? Beno, erantzun eta zalantza batzuk azalduko dizkizuet. Hau ez dakit ziur, baina nahiko probablea iruditzen zait horrela gertatu izana: ETBk (edo FORTAk) edukiak eskuratu ahal izatetik (eta beraz euskarara zein Espainiar Estatuko beste hizkuntzetara ekarri), plataforma handien etorrerak Euskal Herrian (gure kasuan) ikus ditzakegun gauzak urrunago erabakitzea eragin du. Honek gure kasu konkretuan gauzak euskaratzeko ahalmenean (edo ahalmen ezean) eragin du. Zer ikusiko dugun gugandik urruti erabakitzeaz gain, euskararen biziraupenaren kezka ezagutu ere egiten ez duten batzuk erabakitzen dute.
Adibide oso argi bat duela gutxi DAZN kirol plataformak UWCL (Uefaren Emakumezkoen Txapeldunen Liga) mundu mailan emititzeko eskubideak lortu izana da (hemen). Oso berri ona da hainbat aspektutan, baina klaro, egoera horrek asko zailtzen du euskarazko emisioa egon ahal izatea. Saskibaloiko Euroliga ere DAZNek dauka. Kasu honetan euskaraz ikustetik erdara hutsean ikusi behar izatera pasa gara.
Horrela, gaur egun oso leku gutxitan ikusi daitezke euskarazko eduki berriak. Kirolean ia desagerturik (Movistarren noizean behin euskadi irratiko audioa aukera daiteke eta ETBn ikusi daitekeen gutxia ezik), telesail gehienak plataformetatik datoz (EITBren gutxiak kenduta) eta haiek banatzen dituzte, momentu honetan ezer gutxi egin daiteke horrekin. Filmekin ez dakit nola dagoen kontua, uste dut ez dagoela film gehiegi euskaraz, baina Covidaren krisialdiaz geroztik nahiko bigarren planoan daukat asuntoa.
Egoera hau dela eta, hainbat alternatiba sortu dira, beren alde on eta ez guztiz onekin:
EITB nahieran: Gaur egun euskarazko gauza gehien ikus daitezkeen espazioa da. Gehienean EITBk emandako saioak, baina badaude telesail edo film batzuk.
Argia multimedia: Denetariko ikusentzunezkoak biltzen ditu (hitzaldiak, dokumentalak, elkarrizketak, web telebistak…
Filmin: Plataforma erraldoietatik euskarazko eduki gehien duena, agian asko dokumentalak. bere alde on eta txarrekin. Harpidetza ordaindu behar da. Eskubide kontuengatik ez dakit Euskal Herri osoan ikus daitekeen.
Euskal Encodings: EITBn eman dituzten edo euskaraz publikatu diren euskarazko film eta telesail gehien topa daitezkeen sareko lekua eta asko kalitate oso onean. Alde txar bat du: ia guztia MEGAn jartzen dute, eta gerta daiteke gaur dagoena bihar ez egotea, sarritan ezabatzen dietelako edukia. Honetaz gain, MEGA ordaintzen askoz erosoagoa da.
Azpitituluak: Hauek ez dute bideorik jartzen, gehienean bolondresek egindako azpitituluak dira (batzuk oso onak, hau adibidez). Filmaren fitxan pelikula ze izenekin topa daitekeen jartzen du erabiltzaileak filma bilatu eta azpitituluekin ikusteko, baina film batzuk topatzea benetan zaila da ia inon ez daudelako izen hori duten artxiboak sarean. Batzutan Yifirekin konpontzen da, baina ez beti.
Euskomanga: Anime fansubak. Animea euskaraz ikusteko espazio espezifikoena, nahiz eta euskal encodingsen edo azpitituluaken badauden batzuk.
Azpititulatuak: Telegram behar da. Azpitituluak.eus eko azpitituluak filmean pegatuta topa daitezke. Sustatun eman zuten honen berri. Euskal Encodingsen bezala, estekak ezabatzeko arriskua izan dezake.
Konturatuko zineten bizirauteko dela. Hau da, gaur egun dauzkagun gabeziak partxeatu daitezke honela, baina oso egitura prekarioa da, zati handi bat edozein momentutan gal badaiteke (erabili disko gogorrak). Ez da egoera normal bat, eta ez genuke ohitu beharko prekarietate honetan bizitzera. Horregatik:
Pantailak Euskaraz: Euskara pantailetan modu ez prekarioan presente egoteko ekimenak biltzen dituen sareko espazioa. Garrantzitsua da hau bultzatu eta babestea, izan ere oso egoera absurdoa da plataforma ezberdinak ikusteko ordaindu beharra baina aldi berean plataforma horietan euskal-encodingsen euskaraz ikus daitezkeen gauzak edo azpitituluak.eusen azpitituluak dituzten filmak ezin euskaraz ikustea.
Eta hori, nola ikusten duzue kontua? Ezagutzen duzue zerrendatu ez dudan beste aukerarik?
Azken urteetan zuzeneko bideo emisoak egiteko Twitch plataforma erabiltzaile gorakada nabarmena izaten ari da.
Bereziki 2020ko martxoko Covidaren krisialdiaren eraginez ezarritako itxialdien kontestuan jendea etxetik atera ezinda, jende estimatuarengandik isolatuta… Hasi zen nabarmentzen gorakada hau eta baita euskal komunitatea saretzen ere.
Horren aurretik Twitch bereziki bideojokoen inguruko komunitatean zen ezaguna. Jendeak bideojokoetara jolasten zuen eta ikusleek komenta zezaketen, eta bideojoko txapelketak ere ikus zitezkeen.
Baina denborarekin jende geroz eta anitzagoa joan zen sartzen, “Just chatting”, “Musika” edo “Artea” bezalako kategoriak sortzerarte. Izan ere, Twitch erabiltzeko orduan kategoriek garrantzia handia dute.
Jendearen zuzenekoetara iristeko hainbat modu daude: Sartzen zarenean jada jarraitzen dituzun eta momentu horretan zuzenean dauden streamerrak (zuzeneko emisioak egiten dituztenak) agertzen zaizkizu zerrenda batean. Hori da “betiko jendea” ikusteko modu ohikoena, eta bereziki baliagarria euskal komunitatean gero ulertuko duzuenez.
Bestetik bideojokoka edo kategoriaka bilatu ditzakezu. Modu honetan ikusleari interesatzen zaiona egiten duen jendea agertuko zaio, askotan ezezaguna. Oso ondo dator jende berria ezagutu edo gauza zehatz baten bila bazabiltza (joku zehatz bat nola den ikustea, musikari berriak ezagutzea, lasai egoteko zerbait topatzea…)
Eta hemen dator arazoa, behin kategoria batean sartuta bi filtroren arabera ordenatzen dira streamak: ikusle kopurua (gehien dituen streametik gutxienera edo alderantziz) eta hizkuntza. Ikusleak markatuta duen hizkuntza markatu dutenak separatuta agertuko dira. Eta ez dago euskara.
Honek esan nahi du ia ezinezkoa dela euskarazko stream bat topatzea kategoria batean, normalean euskal streamerrak oso hizkuntza handiak dituelako aukeratzeko. Teorian zentzuzkoenak hauek dira: Gaztelera, frantsesa, ingelesa edo besteak (hizkuntza kategoria zehatz bat da). Nik normalean gaztelera jarri ohi dut pentsatzen gaztelera jarri duen norbait euskalduna izan daitekeela, eta euskal komunitateak askotan streamaren tituluan [EUS] jartzeko ohitura hartu dugu, topatzen errazagoa izateko.
Baina errealitatea da ez dela erraza, izan ere edozein hizkuntza talde hartuta ere ehundaka edo milaka stream egon daitezke, eta handienetik txikienera edo txikienetik handienera ordenatuta ere zaila izango da lehen orrian agertzea. Eta euskara ikustezina izateak euskaldunak ezinbestean erdaretan ikusi eta aritzera garamatza, are gehiago hizkuntzarekiko kontzientzia gabe (onar dezagun, egoera erdi normal batean hau hiztunon gehiengoa izango da).
Horregatik euskarazko streamak ikusteko modu ohikoenetako bat ezagutzen ditugun euskal streamerrak jarraitzea da, hasierako zerrenda horretan agertu daitezen. Beste aukera bat raidak egitea da. Raida stream bat amaitzera doanean streamerrak bertako ikusle guztiak beste stream batetara pasatzea da, horrela ikusleei kanal berriak ezagutarazten.
Egun batean erdalgune batean bizi den nire lehengusu (adinez) txiki bat Fortniten (bideojoko oso ezagun bat) jolasten ikusi nuenean pentsatu nuen lehen aldiz streameatzea. Haren etxean bere arrebak bakarrik daki euskaraz, eta pentsatu nuen nik ere bideojokoak atsegin ditudanez zerbait egin nezakeela nire lehengusuek euskaraz zertxobait gehixeago jaso zezaten.
Eta denborarekin euskal streamerrak elkartzen hasi ginen, eta behin elkartzen hasita hainbat gauza sortzen ikusgarritasuna handitze aldera: telegram kanal bat dago (hau), zuzenekoak egitean alerta bidaltzen duena (orduro begiratzen du, beraz batzuetan nahiko berandu abisatu dezake), euskal streamerren zerrenda hau ere badago (nahi eta ahal baduzue jarraitu itzazue edo harpidetu zaitezte haien kanaletara, eskertuko dute babesa).
Etiketaren aldeko borroka ere abiatu genuen. Kataluniarrek lortu dute katalanez ari direla esaten duen etiketa onartzea Twitchek eta euskal komunitateak 3000Twitz ekimena jarri zuen martxan. Originalki bigarren euskaraldiaren amaieran zer ospatua izan zezakeen kanpaina izango zen, eta kataluniarrek lortu zuten denboran-edo gure etiketa izatea lortuko genuen. Zoritxarrez ez zen horrela izan.
Oraindik eskaera erantzun gabe dago, eta interneteko euskal komunitatearentzako (eta esango nuke bereziki datozenentzako) izan dezakeen garrantziagatik, ez baduzue sinatu sinatzera gonbidatzen zaituztet, hemen. Bide batez, nahiz eta ez den zuzenean euskal komunitatearen eskaera bat honek ere lagun diezaguke aurrerago azalduko ditudan arazo batzuen kalteak gutxitzen. Izan ere, hizkuntza bakarra aukeratu behar bada gehienetan hizkuntza gutxituaren kaltetan izango da, baina behin euskara etiketa lortuta, hainbat hizkuntza aukera badaitezke oso bestelakoa izango da egoera. Beheragoko ingelesezko artikuluan ere aipatzen da kontu hau.
Ez dakigu Twitchek noizbait erantzungo duen, baina zarata ateratzea geratzen zaigu behintzat ez gaitezen saiatu ez izanaren penarekin geratu. Begira, garai bateko euskarazko streametan arraroa zen norbaitek topatu eta gainera euskalduna izatea. 2020ko martxoa inguruan ikusi nuen nik (etiketa ezaren arazoak, iristen garenera iristen gara, auskalo jende gehiago ari den edo ez) lehen aldiz jende nahikotxo stream batean (euskal komunitatea izateko, noski) eta denbora batera etiketa euskaraldian lortzen saiatzearen ideia izan genuenean gutxinaka igotzen zihoan ikusle eta streamer kopurua, eta kanpaina horrek oraindik jende gehiago batzea ekarri zuen. Izan ere, jendea euskaraz ikusteak jende berria euskarazko streamak egitera animatzea dakar. Eta etiketa lortu zein ez, sare hau sendotzen eta zabaltzen saiatzea dagokigu.
Kontua da etiketa gabe, euskalzaletasun ia militantera iritsi zaitezkeela soilik. Hau da, euskararen aldeko jarrera aktiboa duenak topa ditzake erreferentziak sarean eta topa dezake non aurkitu jendea. Oso ondo. Baina iruditzen zait hain justu Twitchek euskal komunitatearentzako duen potentzial askatzaileena mainstreamtasuna dela. Hau da, Twitchek potentziala du euskara eskolako zerbait bezala duen norbaitek euskarazko stream bat ikusteko (bideojoko edo dena delakoa atsegin badu), eta komunitatea Twitchen parte garrantzitsua denez, zerbaiten parte sentitzeko euskararen bidez.
Hori du baita ere ahulgunea, izan ere komunitatea parte garrantzitsua denez (egunero/astero streamerra ikusteak, bere eboluzioa ikusteak, komunitatearen barne bromak ulertzeak, streameko txatak, astean hainbat ordu jende berdinarekin pasatzeak… komunitatea sortzen du), euskarak duen hiztun kantitate mugatuak edo inguruko hizkuntza erraldoiek jada jende asko batzen duten (eta teknikoki bost miloi aldiz baliabide gehiago dituzten eta profesionalizatuagoak dauden) stream erraldoiak ulertu ahal izatea dakar, eta zerbait oso berezia gabe zergatik aukeratuko du euskararekiko kontzientzia ez duenak euskarazko streama gaztelera/frantsesa/ingelesezkoaren ordez? Horri erantzun bat topatzea oso garrantzitsua da.
Euskararen kaltetan doan beste puntu bat harpidetzak dira. Pertsona batzuk ordu asko eskeintzen dizkiete streamei, eta Twitchek harpidetza sistema bat du zeinaren bidez streamerrak dirua irabaz dezakeen. Logikoa denez, geroz eta ikusle gehiago, harpidetzekin bizi-edo ahal izateko aukera gehiago. Orduan euskaraz badakien jende askok gazteleraz egiten ditu streamak (oso legitimoki, hori ere esan behar dut) harpidetza gehiago izaten saiatzeko edo. Eta azkenean, harpidetza asko dituen norbaitek ia beti komunitate handia du atzean (horregatik harpidetzen dira), eta hori erakargarria da baita ikusle izateko ere.
Honen kontura, erdi brometan erdi serio esan ohi dut euskal komunitateari gerta dakiokeen gauza onenetako bat euskal streamer bat pertsona oso famatua bihurtzea dela. Idoloen bila dabilen nerabe batek euskaraz egiten duen eta megakomunitatea duen streamer bat adoratzea. Ez bereziki adoratzearen dinamika maite dudalako, euskal erreferenteen gabezia bada erdal erreferenteetara joango delako baizik. Eta euskal streamer batek euskarazko streamak profesionalki hartu eta hortik bizitzea lortzen badu sekulako bultzada izango delako euskal komunitatea handitzeko.
Eta horretan gabiltza. Zorionez eta zoritxarrez ez gara bakarrak eta ez gaude bakarrik arazo eta erronka hauekin, duela hilabeteren bat artikulu hau atera zen The Vergen (ingelesez) munduko hainbat txoko ezberdinetako hizkuntza gutxituetako streamerrek dituzten erronken inguruan.
Espero dut Twitch oso gertuko ez duenari interesa piztu izana eta streametatik pasa zein ez sinatzera behintzat animatzea. Utzi iruzkinetan nola ikusten duzuen kontua edo honen inguruan gehiagotan idaztea nahi duzuen edo punturen batean gehiago sakontzea nahiko bazenute aipatu ezazue. Pila bat eskertuko nuke zuen iritziak irakurtzea ^^
Hurrengora arte!